તુર્રમ ખાનની વાર્તા: જ્યારે કોઈ બહાદુરી કરે છે, ત્યારે અમે તેને કહીએ છીએ, ‘તમે તમારી જાતને તુર્રમ ખાન માનો છો કે શું?’ મોટાભાગે આપણે આ વાક્યનો ઉપયોગ મજાકમાં અથવા કટાક્ષમાં કરીએ છીએ. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે તુર્રમ ખાન કોણ હતા અને શા માટે આપણે આ શબ્દસમૂહનો ઉપયોગ કરીએ છીએ? અસલી તુર્રમ ખાન કોણ હતો, જેના નામ પર આટલી બધી કહેવતો અને સંવાદો રચાયા છે? આજે, તુર્રમ ખાન વિશે જાણ્યા પછી, તમે આ નામનો કટાક્ષ રીતે ઉપયોગ કરશો નહીં.
કોણ હતા તુર્રમ ખાન?
તુર્રમ ખાનનું સાચું નામ તુરેબાઝ ખાન હતું. તેમનો જન્મ હૈદરાબાદના બેગમ બજારમાં થયો હતો. તેમની જન્મ તારીખ અંગે મતભેદ છે કારણ કે તેમના પ્રારંભિક જીવન વિશે વધુ માહિતી ઉપલબ્ધ નથી. તુર્રમ ખાનને ઈતિહાસમાં યોદ્ધા ગણવામાં આવે છે. ભારતની પ્રથમ આઝાદીની લડાઈમાં તેમણે મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી. તમે જાણતા જ હશો કે 1857ના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામની ચિનગારી સૌપ્રથમ બેરકપુરમાં સળગી હતી, જ્યાં મંગલ પાંડેએ સ્વતંત્રતા સંગ્રામની શરૂઆત કરી હતી. આ સ્વતંત્રતા ચળવળની આગ હૈદરાબાદ પહોંચી જ્યાં તેનું નેતૃત્વ તુરેબાઝ ખાન કરી રહ્યા હતા. તેણે હૈદરાબાદના ચોથા નિઝામ અને અંગ્રેજો સામે બળવો કર્યો.
હૈદરાબાદના આ યુદ્ધનો ઇતિહાસમાં વિગતવાર ઉલ્લેખ નથી.
ઈતિહાસમાં હૈદરાબાદની આ લડાઈનો બહુ ઉલ્લેખ નથી, પરંતુ સ્વતંત્રતા સંગ્રામ દરમિયાન તુરેબાઝે બ્રિટિશ રેસિડેન્સી પર હુમલો કર્યો હતો. તેણે અંગ્રેજો સામે 6,000 સૈનિકોની સેના ઊભી કરી અને તેનું નેતૃત્વ કર્યું. હકીકતમાં, આઝાદીના પ્રથમ યુદ્ધ દરમિયાન હૈદરાબાદના જમાદાર ચિદા ખાને દિલ્હી તરફ કૂચ કરવાની ના પાડી દીધી હતી. આવી સ્થિતિમાં અંગ્રેજોએ કપટથી તેમને જેલમાં ધકેલી દીધા. તેથી, તુર્રેબાઝ ખાને તેમને બચાવવાની જવાબદારી લીધી અને અંગ્રેજો પર હુમલો કર્યો.
અંગ્રેજો આખી રાત લડ્યા
તુર્રેબાઝ ખાને ચિદા ખાનને અંગ્રેજોની ચુંગાલમાંથી છોડાવવાની યોજના બનાવી. જેમાં તેણે 500 લોકોની ફોજ સાથે રાત્રે રેસીડેન્સી હાઉસ પર હુમલો કર્યો હતો. જો કે, એવું કહેવાય છે કે નિઝાનના વજીર સાલારજંગે તુરેબાઝ ખાનને દગો આપ્યો અને અંગ્રેજોને આ યોજના વિશે અગાઉથી જાણ કરી. જ્યારે તુરેબાઝ ખાન રેસીડેન્સી હાઉસ પહોંચ્યો ત્યારે અંગ્રેજો તોપો અને બંદૂકો સાથે પહેલેથી જ તૈયાર હતા. તુર્રમ ખાનને અંગ્રેજોની તત્પરતાનો અંદાજ પણ નહોતો. અંગ્રેજો પાસે તોપો અને બંદૂકો હતી જ્યારે તુર્રમ ખાન અને તેની સેના પાસે તલવારો હતી! જ્યારે તુર્રમ ખાને હુમલો કર્યો, ત્યારે બચાવમાં અંગ્રેજોએ તેની સેના પર તોપો અને બંદૂકો ચલાવવાનું શરૂ કર્યું. આવી સ્થિતિમાં શસ્ત્રો અને સૈનિકો ન હોવા છતાં તુરેબાઝ ખાને આખી રાત અંગ્રેજોનો સામનો કર્યો. કહેવાય છે કે આ યુદ્ધમાં અંગ્રેજો તેમને પકડી ન શક્યા, આટલી વિશાળ બ્રિટિશ સેનાને હરાવીને તેઓ ત્યાંથી ભાગી ગયા.
તુર્રમ ખાન ભાગી ગયો અને જંગલમાં છુપાઈ ગયો અને તેના ભાગી જવાથી બ્રિટિશ સરકાર ડરી ગઈ. પરંતુ એક દેશદ્રોહીએ અંગ્રેજોને તેના ઠેકાણા વિશે જાણ કરી અને તેની ધરપકડ કરી. આ પછી હૈદરાબાદ કોર્ટે તેને કાલા પાનીની સજા સંભળાવી. પરંતુ તેમ છતાં તુર્રમ ખાન 1859 માં જેલમાંથી ભાગવામાં સફળ રહ્યો. આ પછી અંગ્રેજોએ તેના પર 5000 રૂપિયાનું ઈનામ રાખ્યું પરંતુ થોડા દિવસો પછી એક દેશદ્રોહી તાલુકદાર મિર્ઝા કુરબાન અલી બેગે તેને તુર્પણના જંગલોમાં વિશ્વાસઘાતથી મારી નાખ્યો, પરંતુ આજે પણ તુરેબાઝ ખાન એટલે કે તુર્રમ ખાનને તેની બહાદુરી અને બહાદુરી માટે યાદ કરવામાં આવે છે. .
સંસદમાં ‘તુર્રમ ખાન’ નામ પર પ્રતિબંધ
સંસદમાં તુર્રમ ખાનનું નામ લેવાની મનાઈ છે. વાસ્તવમાં, ગયા વર્ષે લોકસભા સચિવાલયે એવા શબ્દોની યાદી બહાર પાડી હતી જેનો ઉપયોગ સંસદની કાર્યવાહી દરમિયાન ન થવો જોઈએ, જેમાં તુર્રમ ખાન, શકુની, દલાલ જેવા નામ સામેલ હતા.