સંજય દત્ત : નરગીસ અને સુનીલ દત્તનું આ બાળક તેના માતા-પિતા કરતાં વધુ તેની જીવનશૈલી માટે પ્રખ્યાત થયું! જે રીતે સંજય દત્તના જીવનમાં ઉતાર-ચડાવ આવ્યા છે, તે પરથી પાક્કું હતું કે ફિલ્મ તો બનશે. સંજય દત્તે એકવાર રાજકુમાર હિરાણી સાથે તેમના જીવન વિશે થોડી વાત કરી, આવી બે-ત્રણ કેઝ્યુઅલ વાતચીત પછી આર.કે.એ ફિલ્મ બનાવવાનું નક્કી કર્યું…. અને એટલામાં સંજુ આપણી સામે આવી.
પ્રથમ દૃષ્ટિએ આર.કે. અન્ય આર.કે. સંજય દત્તના રોલ માટે. રણબીર કપૂરને પસંદ કર્યો. આ ફિલ્મ સંજય દત્તની બાયોપિક પર બનેલી છે, જે સંજયના જીવનની પસંદગીની ઘટનાઓ પર આધારિત છે. સંજય દત્તે નાયકને ફિલ્મમાં દરેક સ્તરે સંજોગોનો ભોગ બનેલા તરીકે દર્શાવ્યો છે, જે સંજુબાબાની એક બાજુ રજૂ કરે છે જે ડ્રગ વ્યસન અને અંડરવર્લ્ડ કનેક્શન જેવા વિવાદાસ્પદ મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. આ ફિલ્મ આપણને સતત કહે છે કે સંજયે જે પણ કર્યું તે મજબૂરીમાં કે ભૂલથી કર્યું હતું પરંતુ તે એક સારો વ્યક્તિ છે. તે આકસ્મિક રીતે 308 છોકરીઓ સાથે સૂઈ જાય છે, દુનિયાના તમામ ડ્રગ્સનો વ્યસની થઈ જાય છે, અડધી રાતે પણ તેની નશામાં ધૂત ગર્લફ્રેન્ડના પિતાના ઘરે જાય છે,પોતાના પિતાના રક્ષણ માટે AK 56 રાઈફલ રાખે છે, તેના મિત્રની ગર્લફ્રેન્ડને પ્રેમ કરે છે… પણ સંજય સારો વ્યક્તિ છે. વેલ, જો તેને ફિલ્મ તરીકે જોવામાં આવે તો આ સ્ટોરી સંપૂર્ણપણે ફિલ્મી છે, હીરોની અંદર વિલન કેવી રીતે વર્ચસ્વ ધરાવે છે અને તેના પર કેવી રીતે જીત મેળવે છે, આ બધું આ ફિલ્મમાં છે.
ફિલ્મમાં સંજય દત્તની ફરિયાદ છે, મીડિયા તેને સાંભળતું નથી, જજ કેસ આપે તે પહેલાં જ મીડિયા ચુકાદો આપી દે છે. આ માટે તેણે તેની બાયોગ્રાફી (બાયોપિકની અંદર એક બાયોગ્રાફી!) લખવાનું નક્કી કર્યું. આના માધ્યમથી તમે તમારો સંદેશ લોકો સુધી પહોંચાડી શકો છો.વિશ્વ વિખ્યાત લેખક સંપૂર્ણ ખાતરી કર્યા વિના કોઈના વિશે લખતો નથી. સંજય તેની વાર્તા તેને સંભળાવે છે, અને ફિલ્મ ફ્લેશબેકમાં શરૂ થાય છે, પિતા-પુત્ર સુનીલ-સંજય દત્ત 1981માં રોકી માટે શૂટિંગ કરી રહ્યા હતા. તેની પણ એક ફરિયાદ છે જે દરેક પિતાને હોય છે. પિતાની યોજના પુત્રને સુપરસ્ટાર બનાવવાની છે, પરંતુ ઉચ્ચ અપેક્ષાઓ પુત્રને ડ્રગ્સ તરફ ધકેલી દે છે. માતૃત્વની બીમારી દવાઓ લેવાનું બીજું કારણ છે. આમ, વાર્તા નવા દ્રશ્યો ખોલે છે. રાજકુમાર હિરાણીએ આ લેખકના પાત્રને ખૂબ જ ચતુરાઈથી રજૂ કર્યું છે, જાણે તે પોતે જ પાત્ર હોય!
રણબીર કપૂરે આખી ફિલ્મમાં શાનદાર અભિનય આપ્યો છે. એવું લાગે છે કે રણબીર માત્ર 22 વર્ષીય નવોદિત સંજય દત્ત અને મુન્નાભાઈ સંજય દત્તની ભૂમિકા ભજવી રહ્યો નથી, પરંતુ આપણે પોતે સંજુબાબાને જોઈ રહ્યા છીએ. રણબીરે સંજય દત્તને માત્ર મેક-અપ અને ગેટઅપમાં જ નહીં, પણ સ્ટાઇલ, બોડી લેંગ્વેજ અને બોડી લેંગ્વેજમાં પણ આત્મસાત કર્યો છે! રોકસ્ટાર અને બરફી પછી રણબીર કપૂર માટે આ પર્ફોર્મન્સ યાદગાર બની રહેશે. એ પાત્ર ભજવવા જેવું નથી કે જે અભિનેતા છે જે જીવંત પાત્ર છે. રણબીરે અહીં ‘કપૂર’ની ક્ષમતા પુરવાર કરી છે. પરેશ રાવલ અને રણબીર તેમના પિતાને જાદુઈ આલિંગન આપવાના દ્રશ્યમાં એક ટ્રીટ છે.
બહુમુખી પ્રતિભાના સમૃદ્ધ અભિનેતા પરેશ રાવલે પણ સુનીલ દત્તના પાત્રમાં ચાર ચાંદ લગાવી દીધા છે. ફિલ્મનું બીજું પાત્ર જેણે ધ્યાન ખેંચ્યું તે છે વિકી કૌશલ. સંજયનો ગુજરાતી મિત્ર કમલેશ કનૈયાલાલ કપાસી! આ પાત્રનું બોન્ડિંગ જબરદસ્ત છે. ક્યાંક હાસ્યજનક, ક્યાંક લાગણીશીલ અને ક્યાંક કેરિંગ! લેખકે આ પાત્ર શું લખ્યું છે!? Jackass… આ સિવાય ફિલ્મના દરેક અન્ય પાત્રની કાસ્ટિંગ પણ પરફેક્ટ છે. નરગીસના રોલમાં મનીષા કોઈરાલા સુંદર લાગી રહી છે જ્યારે દિયા મિર્ઝા પણ સંજયની પત્ની મ્યાનથાના રોલમાં સુંદર લાગી રહી છે. પારસીબાબા બોમન ઈરાની પણ આ ટીમમાં ચોક્કસ હશે!
અભિજાત જોશી અને રાજકુમાર હિરાનીએ આ ફિલ્મને ખૂબ જ કુશળતાથી લખી છે. ડાયલોગ્સ અને સ્ક્રીનપ્લે એટલા સારા છે કે સાડા ત્રણ કલાકની ફિલ્મ જરા પણ લાંબી લાગતી નથી. સંજુ આ પેટ પેટર્ન ફિલ્મની જ છે. અર્ધ અને હજુ પણ હૃદય સ્પર્શી! ક્યારેક જોર જોરથી હસે છે, પછી ખબર નથી પડતી, આંખોના ખૂણા ભીના થઈ જાય છે! ફિલ્મમાં બધુ જ તાર્કિક રીતે સમાયેલું છે, મૂવીની શરૂઆતમાં એક ડિસ્ક્લેમર છે, આ સંજય દત્તના જીવન પર આધારિત ‘મૂવી’ છે, અંતે આપણે પ્રશ્નોથી ભરેલા છીએ!
ફિલ્મનું મ્યુઝિક કંઈ ખાસ નથી, આ એક ગીત સિવાય ‘કર હર મેદાન ફતેહ…’ ફિલ્મ જોઈને તમે ઘરે નહીં આવો ત્યાં સુધી તમને યાદ પણ નહીં હોય! ફિલ્મ મજરૂહ સુલતાનપુરી, સાહિર લુધિયાનવી અને આનંદ બક્ષીને યાદ કરે છે, જેમાં ત્રણેય કવિઓના દરેક ગીતમાં સંજુના જીવનને ‘ઉસ્તાદ’ તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યું છે! ફિલ્મના કેટલાક લોકેશન ખૂબ જ યાદગાર છે. ફિલ્મને આત્યંતિક દેખાવ આપવા માટે કેટલીક સિનેમેટિક છૂટ પણ લેવામાં આવી છે. પરંતુ જે રીતે આ ફિલ્મે મીડિયાને વિલન તરીકે રજૂ કરવાની હિંમત બતાવી છે, તેણે મીડિયાને બેજવાબદાર બતાવ્યું છે. એક અખબારના તંત્રી તરીકે (તે વાસ્તવિક જીવનમાં કેવો દેખાય છે? હું અહીં નહીં કહીશ) જ્યારે તે ફિલ્મમાં દેખાય છે ત્યારે રંગ બદલે છે, તે થોડું વાસ્તવિક છે. સંજુ બાબા તો અખબારોને ડ્રગ્સ સાથે સરખાવે છે!